Biografie, 2013, In de Knipscheer
De indringende ervaringen die Aya Zikken (1919) tijdens haar jeugd in Nederlands-Indië opdeed, zetten haar al op een jonge leeftijd aan tot het verwoorden van haar gevoelens, fantasieën en ideeën. In de stilte van haar kamer in Batavia verkende ze een werkelijkheid die haar vertrouwder aandeed dan de dagelijkse en waarin ze bovendien de loop der dingen zelf kon bepalen. Zo leerde ze het heftige en ongewisse van haar tropenleven als een  inspiratiebron voor fictie kennen. Een verslavende ontdekking, die na haar terugkeer in het grijze Nederland uiteindelijk de drijfveer werd van haar bestaan. Een leven als een onophoudelijke zoektocht door twee werelden, resulterend in ontelbare verhuizingen en reizen, turbulente vriendschappen en liefdes en een eenendertig titels tellend oeuvre als het literaire spiegelbeeld van al het voorgaande, met de roman De atlasvlinder (1958) als poëtisch middelpunt.

Alles is voor even is het levensverhaal van een geboren schrijfster voor wie privacy een noodzaak was en isolement afwisselend een zegen en een kwelling. Op basis van fragmenten uit Aya Zikkens (reis)dagboeken, brieven en gepubliceerde teksten en de talloze gesprekken die hij met haar voerde, schetst Kees Ruys een intiem portret van een bevlogen kunstenaar die de wereld net zo compromisloos bleef bereizen als ze hem op afstand hield en naast haar kluizenaarsbestaan een roerig leven leidde tussen vele groten van haar tijd – onder wie Hella Haasse, J.C. Bloem en Gerard Reve – en dierbare geestverwanten als Frits van den Bosch, Belcampo en Margaretha Ferguson, haar hartsvriendin ‘van toen en later’ met wie ze op Java de ontdekking van haar leven had gedeeld: die van de verbeelding.

Recensies

Kester Freriks, NRC Boeken:

‘In de biografie Alles is voor even. Het bewogen schrijversleven van Aya Zikken geeft Kees Ruys een gedetailleerde weergave van Aya Zikkens literaire werk en de veelal autobiografische bronnen waaruit het is ontstaan. Zikken, geboren op 21 september 1919, is vorige week vrijdag 22 maart, op 93-jarige leeftijd, overleden. Vlak ervoor heeft ze de biografie in haar woonplaats Norg (Drenthe) in ontvangst mogen nemen uit handen van Ruys. In zijn levensbeschrijving volgt Ruys een werkwijze die betrekkelijk uniek is voor een schrijversbiografie. […] Al is Ruys’ onderneming niet zonder gevaren door het ontbreken van de noodzakelijke distantie, Alles is voor even is een boeiende biografie, soms zelfs meeslepend in de passages waarin Aya Zikken vecht voor erkenning en vecht voor haar schrijverschap. Zelf formuleert ze tegen Ruys onvergetelijk mooi over wat Indië met haar heeft gedaan: ‘Indië heeft een afstandelijk mens van me gemaakt die niet meer in een blijvende relatie met een ander mens gelooft. Als niets kan wortelen, is alles tijdelijk.’

Ezra de Haan op Hebban

‘Alles is voor even is daardoor een heel persoonlijk boek geworden. Aya Zikken komt tevoorschijn zoals ze dat zelf wilde, terwijl Kees Ruys al zijn schrijverstalent heeft ingezet om er meer van te maken dan een hagiografie. Het eindresultaat is een boek dat er wezen mag. Zikkens hele oeuvre komt ter sprake. Haar leven was bewogen genoeg en zorgt ervoor dat de lezer blijvend geboeid tot de laatste pagina doorleest. Alles is voor even is de biografie geworden die Aya Zikken verdiende: een gedenksteen met het patina dat alleen door het voortschrijden van tijd ontstaat. Ruys veegde het mos eraf en toont ons de schoonheid ervan’

HanneClaire Fluri, Baarn:

‘Alles is voor even is de biografie geworden die Aya Zikken verdiende: een gedenksteen met het patina dat alleen door het voortschrijden van tijd ontstaat. Ruys veegde het mos eraf en toont ons de schoonheid ervan.
Een imposant, boeiend en inspirerend werk dat me diep heeft geraakt, niet alleen door het leven en werk van Aya Zikken, ook door de bescheiden en prachtig wijze van biograferen. De auteur heeft mij een schrijfster voorgespiegeld naar wie ik nieuwsgierig ben geworden en die ik tegelijkertijd nu heel goed meen te kennen. […] Ik heb een diep respect voor haar gekregen zonder een boek van haar te hebben gelezen en ze is me nader gekomen dan de schrijvers die ik wel gelezen heb. Ze staat voor mij nu voor altijd op de plank van de Nederlandse literatuur.’

Peter de Rijk, Literatuurplein:

‘Dat Kees Ruys schrijven kan, weet de liefhebber. Met deze biografie laat hij zien ook dit genre te beheersen. Zijn regels te lezen is puur genot. Alles is voor even is […] een heel persoonlijk boek geworden. Aya Zikken komt tevoor- schijn zoals ze dat zelf wilde, terwijl Kees Ruys al zijn schrijverstalent heeft ingezet om er meer van te maken dan een hagiografie. Het eindresultaat is een boek dat er wezen mag.’

Harry A. Poeze in Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde:

‘It was a curious coincidence – on March 2013, 93 years old, author Aya Zikken died. On the same day her biography, Alles is voor even, by Kees Ruys was published. Her life was thus put on record, and Aya Zikken must have been pleased with the result […]. The result is a mixture of biography and autobiography and could have been far worse – it is not a hagiography and sensitive subjects are discussed, or at least touched upon, in this chronologically ordered and rather voluminous book. […] In all, with some reservations, I found this an absorbing life story thanks to compiler/biographer Kees Ruys, himself a gifted novelist. No less than 135 illustrations are a pleasant companion to the text.’

Hans Renders NBD Biblion:

‘Het is een intrigerend boek, niet erg kritisch en gebaseerd op gesprekken met de schrijfster en autobiografische documenten, en er wordt ook veel uit haar literair werk geciteerd. De buitenwereld bestaat alleen door de ogen van Aya Zikken. Dat zij stierf nadat ze de biografie in handen kreeg, is symbolisch. Aya Zikken hield ervan de regie in eigen hand te houden.’

Jan Kees Rullmann, Alkmaar:

‘Kees Ruys heeft mij inzichten verschaft over mijn schoonmoeder, die ik zonder dat boek nooit zou hebben gehad. Een erg goed geschreven en boeiende biografie, die me langdurig heeft gefascineerd.’

Jill Stolk in Den Haag Centraal:

‘Auteur Kees Ruys kent zijn collega-auteur Aya Zikken al jaren als eind 2008 het idee bij hem postvat een boek over haar leven te schrijven. […] Ruys’ timing blijkt perfect. Het werk neemt vier en een half jaar in beslag. Een week voor de presentatie van Alles is voor even is er een intiem feestje om de afronding van het werk te vieren. De presentatie van het vuistdikke werk vindt plaats op vrijdag 22 maart 2013. Aya Zikken is niet meer in staat deze presentatie bij te wonen. Dezelfde avond overlijdt zij. […]
Ruys is een geboren biograaf. Wie zeven verhuisdozen met notitieboeken, agenda’s, dagboeken, foto’s, geluidscassettes, recensies en brieven naar zijn werkplaats meeneemt en het dan nog op een werk van zevenhonderdvijftig pagina’s weet te houden, verstaat zijn vak. Waar Ruys in eerder werk wel eens wat royaal van tekst kon zijn, in Alles is voor even bezondigt hij zich zeker niet aan onmatigheid.
Vormgeefster Els Kort heeft van het boek een voornaam geheel gemaakt.’

Dolf Verroen:

‘Een indrukwekkend boek. Het is bijzonder omdat de schrijver Aya Zikken voortdurend zelf aan het woord heeft gelaten en je als lezer op iedere bladzijde ervaart hoe eigen, intensief en ongemeenzaam ze schreef. Al met al is het toch een echte biografie geworden zonder kleinzielig gekissebis waarvan de meeste biografen denken dat zoiets interessant voor de lezer is. Ruys’ slotstuk is helemaal Aya waardig.’

Facebookpagina Alles is voor even

facebook.com/Alles-is-voor-even-Het-bewogen-schrijversleven-van-Aya-Zikken